Pokolenie Silvers, czyli nasi dziadkowie rządzą w cyfrowym świecie. Ale czy są w nim bezpieczni?

[#1]

Nastoletni wnuczek uczący babcię, jak obsługiwać smartfona czy pokazujący dziadkowi, jak zrobić przelew online. Ten obrazek odchodzi do lamusa! Silversi^[1], czyli pokolenie, które nauczyło się korzystać z bankowości elektronicznej czy robić zakupy online w dojrzałym wieku, swoją znajomością nowoczesnych technologii i obyciem w sieci mogliby zawstydzić niejedną Zetkę. Seniorzy[2] coraz lepiej radzą sobie w cyfrowym świecie i czują się w nim bezpiecznie, co deklaruje aż 75% osób w tej grupie[3].  Nie znaczy to, że nasi dziadkowie i nasze babcie przestali być ofiarami cyberprzestępców. Niestety, metoda „na wnuczka” nadal jest skuteczna, a złodzieje nie śpią i wynajdują kolejne pomysły, jak wykraść seniorom pieniądze. Jak ich przed tym uchronić? Podpowiadamy!

Co nasi dziadkowie robią w sieci?

To samo, co reszta internautów. Według danych zebranych przez SeniorApp, 86% Silversów szuka w niej informacji^[4]. 71% wykorzystuje Internet do korzystania z bankowości elektronicznej^[5]. Podobna grupa, bo 68% seniorów spędza czas w sieci, czytając i oglądając wiadomości, a 64% pozostaje w kontakcie online z najbliższym i znajomymi^[6]. Seniorzy chcą być niezależni i ułatwiać sobie życie jak wszyscy, dlatego 55% osób w tej grupie wykorzystuje Internet do robienia zakupów online^[7]. Wnioski z raportu innego raportu - „Seniorzy w świecie cyfrowym” –pokazują wprost, że seniorzy najczęściej korzystają z sieci, by mieć dostęp do konta bankowego (65%), a w dalszej kolejności do przeglądania informacji (63%) oraz sprawdzania i wysyłania wiadomości e-mail (62%).

Powyższe  badanie przeprowadzone na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości dostarcza również informacji, jak starsze osoby radzą sobie w świecie cyfrowych finansów. Z bankowości elektronicznej korzysta już przeszło 8 na 10 seniorów (82%), a 60% sprawdza swój stan konta czy realizuje przelewy w aplikacji swojego banku. Aż 84% płaci za swoje codzienne zakupy kartami, z czego 52% płaci bezgotówkowo, jeżeli tylko ma taką możliwość. Połowa (50%) pytanych seniorów za zakupy online płaci przelewem, a 37% BLIK-iem [8].

Jak nasi dziadkowie i babcie korzystają z Internetu? I w tym przypadku nie pozostają w tyle za swoimi wnukami. Ponad połowa (53%) seniorów korzysta z Internetu na komputerze, który wygrywa w tym zestawieniu, ale coraz więcej starszych osób wykorzystuje w tym celu smartfon lub tablet (42%)^[9]. Telefon, który zawsze jest pod ręką to również aplikacje. Obsługuje je aż 85% seniorów^[10]. Wśród nich pierwsze miejsce zdecydowanie zajmują aplikacje bankowe (73%), a kolejne aplikacje zakupowe (63%) i media społecznościowe czy komunikatory (53%)^[11].

Senior (nie zawsze) bezpieczny w sieci

A jak jest z bezpieczeństwem seniorów w sieci? 75% z nich deklaruje, że w cyberprzestrzeni czuje się bezpiecznie^[12]. Co to oznacza? Rośnie świadomość najstarszych generacji w kwestii bezpiecznego korzystania z sieci.

Akcje społeczne i kampanie, które są udziałem instytucji finansowych, w tym samych banków, mają na celu edukowanie bezpiecznego bankowania i budowanie zaufania do bankowości online. Przeszło połowa seniorów (55%) informacje dotyczące bezpiecznego korzystania z sieci i bankowości elektronicznej czerpie od pracowników instytucji finansowych^[13]. Silversi zapytani o to, po jakie źródło sięgnęliby, szukając informacji i porad na temat korzystania z cyfrowych usług finansowych, odpowiadają, że w pierwszej kolejności wybraliby pracownika instytucji finansowej, np. banku, podczas wizyty w oddziale (44%), a blisko 1/3 (28%) edukacyjny materiał wideo na stronie internetowej instytucji finansowej^[14].

Ostrzeżenia przed atakami oszustów i kolejnymi sposobami złodziei na kradzież pieniędzy można znaleźć na przykład na stronie https://www.ing.pl/indywidualni/bankowosc-internetowa-mojeing/bezpieczenstwo-finansow. To źródło, z którego dowiemy się  – co warto wiedzieć o bezpiecznym bankowaniu i jak się chronić przed cyberzłodziejami. Na stronie można również sprawdzić, jak skorzystać z usługi Cyber Rescue, czyli bezpłatnego wsparcia ekspertów, czy włączyć dodatkowe zabezpieczenie przed oszustami. Oprócz złożenia babci i dziadkom życzeń z okazji ich święta, warto podzielić się z nimi powyższym linkiem, czyli praktyczną wiedzą, dzięki której seniorzy (i ich pieniądze!) będą bezpieczniejsi w sieci. To najlepszy prezent. Jeżeli babcia lub dziadek korzystają z aplikacji Moje ING, warto im poradzić, aby zerknęli na sekcję Strefa Bezpieczeństwa. Tam również można znaleźć przydatne porady, jak zachować bezpieczeństwo, np. płacąc kartą w sieci czy robiąc przelew online.

Podstawowe zasady bezpiecznego korzystania z sieci i bankowości internetowej, o których każdy senior (i nie tylko) wiedzieć powinien

Chociaż seniorzy czują się bezpiecznie w przestrzeni online i radzą sobie w niej coraz lepiej, to jednak 55% nich uważa, że posiada całkiem przeciętny poziom wiedzy na temat bezpiecznego korzystania z Internetu, (w tym bankowości internetowej), czyli zna tylko podstawowe zasady i chcieliby dowiedzieć się więcej^[15]. A problem jest realny. Blisko 1/5 (18%) seniorów twierdzi, że miało do czynienia z próbą wyłudzenia pieniędzy metodą „na wnuczka” lub padło ofiarą scamu, a 31% przyznaje, że próbowano wyłudzić lub wyłudzono pieniądze czy dane w sieci^[16].

Dlatego warto znać podstawowe zasady bezpiecznego poruszania się w cyberprzestrzeni i korzystania z zalet bankowości internetowej. To wiedza przydatna każdemu seniorowi i nie tylko!

1. Nie znasz nadawcy, nie reaguj! Nie klikamy w linki niewiadomego pochodzenia, nie reagujemy na wiadomości e-mail, ani na SMSy, jeżeli nie znamy nadawcy lub wydaje nam się on podejrzany (np. chodzi o sytuację, gdy w polu nadawcy jest ciąg znaków, które nie mają żadnego sensu). W ten sposób złodzieje instalują na naszych komputerach i telefonach złośliwe oprogramowanie, dzięki któremu zyskują dostęp do danych i pieniędzy swoich ofiar.
2. Dzwoni do Ciebie bank? Zachowaj szczególną ostrożność! Niestety, metody działania cyberoszustów są coraz lepsze, w czym pomaga im AI. Atakują systemy teleinformatyczne instytucji finansowych, podszywają się pod pracowników banków. Dlatego, jeżeli na telefonie wyświetli się znajomy numer, zweryfikuj czy na pewno dzwoni Twój bank. Gdy usłyszysz prośbę o przelanie gotówki na nowe konto lub podanie dostępu do aplikacji bankowej, od razu się rozłącz i zgłoś sprawę na policję, a potem poinformuje niezwłocznie o zajściu bank. Pamiętajmy również, że ani bank, ZUS, inny urząd czy instytucja nie wymagają przesyłania drogą mailową, czy SMSem danych osobowych, w tym numerów PIN do kart, itp.
3. Unikaj korzystania z publicznej sieci Wi-Fi. Gdy jesteśmy poza domem, podłączanie się do publicznej sieci Wi-Fi jest wygodne. Zazwyczaj jest to darmowa usługa, ale może się zdarzyć, że w praktyce będzie bardzo kosztowna. Publiczne sieci Wi-Fi, jakie spotykamy np. w galeriach handlowych, są słabo zabezpieczone, więc podłączenie się do nich, może skutkować np. zainstalowaniem na telefonie złośliwego oprogramowania, dzięki którym przestępcy mogą uzyskać dostęp do naszego konta bankowego.
4. Nie dziel się wrażliwymi danymi w sieci! Nie udostępniajmy w sieci numeru PIN do karty płatniczej czy kredytowej, ani hasła dostępu do bankowości internetowej. Nawet wtedy, gdy, gdy kontaktuje się
   z nami ktoś, kogo znamy. Podszywanie się pod znajomych i członków rodziny, np. na Messengerze i proszenie o przesłanie kodu BLIK, by dokonać pilnej transakcji „ratującej życie”, to ostatnio popularny sposób złodziei na wyłudzanie pieniędzy. 
5. Rób zakupy online tylko u zaufanych sprzedawców. Przed dokonaniem zakupów, zawsze sprawdzajmy adresy URL strony sklepu internetowego, by mieć pewność, że jest autentyczna. Upewnijmy się, czy adres strony zaczyna się od https://, i czy znajduje się przy nim zielona kłódka, co oznacza, że połączenie jest szyfrowane, czyli bezpieczne.
6. Korzystaj tylko z bezpiecznych metod płatności w sieci. Chodzi o rozwiązania, które wykorzystują dwuetapową weryfikację,  czyli dodatkowe zabezpieczenie wymagające podania drugiego czynnika uwierzytelnienia, np. kodu SMS lub potwierdzenia w aplikacji mobilnej. Bezpieczne metody płatności to również te, które wykorzystują tzw. tokenizację, tj. zamiast przesyłać rzeczywiste dane karty płatniczej, system wykorzystuje token, czyli unikalny ciąg znaków, który zastępuje numer karty.
7. Twórz silne hasła, trudne do złamania. Posiadanie jednego hasła do wszystkich platform i aplikacji, które go wymagają to zły pomysł. Bezpieczniejszą opcją jest posiadanie oddzielnych haseł do poczty online, bankowości online, konta w ulubionym sklepie internetowym czy platformie sprzedażowej. Niech za każdym razem stanowi ono kombinację wielkich i małych liter, znaków specjalnych, cyfr.
8. Świadomie decyduj, kto może przechowywać Twoje dane. Czasami nie mamy wyboru i żeby dokonać zakupu online czy skorzystać z jakiejś usługi, np. z abonamentu platformy streamingowej z serialami, musimy podać dane osobiste i inne wrażliwe informacje, np. numer karty. W każdym przypadku należy sprawdzić dokładnie, komu udostępniamy swoje dane, w jaki sposób są one przechowywane, kto ma do nich dostęp. Podmioty, które żądają od nas podania danych, mają obowiązek dzielić się takimi informacjami.
9. Nie zapominaj o aktualizacji programów antywirusowych. Zarówno tych zainstalowanych na komputerze, smartfonie, tablecie i na każdym urządzeniu, które jest wykorzystywane do łączenia się z Internetem. Program antywirusowy musi pochodzić z legalnego, sprawdzonego i autoryzowanego źródła.
10. Regularnie czytaj alerty dotyczące ataków cyberoszustów! Te zamieszczane na stronach banków zawsze informują o najnowszych pomysłach hakerów na wyłudzenie naszych danych i pieniędzy, oraz podpowiadają, jak się przed nimi chronić.

___

^{[ 1 ]} Określenie to początkowo zaczęło być używane w związku z rynkiem pracy i odnosiło się do młodszych seniorów, osób po 50. roku życia, które nie zamierzały kończyć kariery zawodowej, a nawet więcej – deklarowały chęć ciągłego podnoszenia swoich kompetencji, itp. Dziś się upowszechniło i odnosi się również do tych przedstawicieli starszych generacji, którzy nie chcą być postrzegani w stereotypowy sposób
i być wykluczani ze społeczeństwa z powodu wieku; osoby, które korzystają z nowoczesnych technologii, także w zakresie bankowości osobistej czy płatności, są obecne w sieci.

[ 2 ] Warto zaznaczyć, że w tym przypadku nie ma jednej, odgórnie ustalonej klasyfikacji. Dla przykładu, w badaniach statystycznych często do seniorów zalicza się osoby już w wieku 55 lat. W raportach branży e-commerce senior to osoba mająca min. 60 lat.

[ 3 ] Badanie „Seniorzy w świecie cyfrowych finansów. IV edycja, 2024” zrealizowano w ramach Programu „Bankowcy dla Edukacji” i Projektu „Aktywny Senior” na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości pod patronatem Związku Banków Polskich. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 1018 osób, średnia wieku lat 60.

^{[ 4 ]} SeniorApp, Ocena potrzeb w zakresie wsparcia dla Seniorów w Polsce. Edycja 2024. 

^{[ 5 ]} Tamże.

^{[ 6 ]} Tamże.

^{[ 7 ]} Tamże.

[ 8 ] Dane: Seniorzy w świecie cyfrowych finansów. IV edycja, 2024.

^{[ 9 ]} Dane: Seniorzy w świecie cyfrowym, 2023.

^[10] Tamże.

^[11] Tamże.

^[12] Dane: Seniorzy w świecie cyfrowych finansów. IV edycja, 2024.

^[13] Tamże.

^[14] Tamże.

^[15] Tamże.

^[16] Tamże.