3 rzeczy, które musisz wiedzieć jako konsument

[#1]

Jak często myślisz o sobie jako o konsumencie? Czy wiesz w jakich sytuacjach jesteś konsumentem i jakie prawa przysługują Ci z tego tytułu?

Kto to jest konsument?

Zgodnie z art. 22¹ Kodeksu cywilnego konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Innymi słowy, konsumentem jest każdy z nas, czy tego chcemy czy nie. Konsumentem jesteśmy wtedy, gdy kupujemy pieczywo, buty, telefony i komputery.  Gdy lecimy na wczasy z biurem podróży, jedziemy pociągiem. Gdy idziemy do kina lub fryzjera, a także, gdy w naszym domu korzystamy z wody, prądu, gazu lub internetu.

Konsumentami i umowami konsumenckimi zajmuje się prawo konsumenckie. Nie jest umową konsumencką kupno książki od osoby fizycznej (drugiego konsumenta) na Allegro, ani kupno używanego samochodu od sąsiada. Prawo konsumenckie ma zastosowanie wtedy, gdy drugą stroną zawartej przez nas umowy jest przedsiębiorca.

Jakie mam prawa?

Problem w tym, że pozycja konsumenta i przedsiębiorcy nie jest równa. Przedsiębiorca jest profesjonalistą, posiada fachową wiedzę i zasoby, które stawiają go w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do konsumenta, nawet przy założeniu, że konsument ma podstawową wiedzę na temat swoich praw. Przedsiębiorca może i niestety często nadużywa swojej silniejszej pozycji. Dlatego właśnie konsument wymaga szczególnej ochrony i w związku z tym posiada specjalne prawa. Jakie są to prawa?

Być może intuicja podpowiada nam, że jako konsumenci przede wszystkim powinniśmy czuć się bezpieczni. To prawda, prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia jest jednym z podstawowych praw konsumentów. To oczywiste, że robiąc zakupy, podświadomie zakładamy, że towary znajdujące się na półce sklepowej są bezpieczne, spełniają określone wymagania i zostały sprawdzone przez właściwe instytucje. Na przykład bezpieczne muszą być zabawki dla naszego dziecka, a jeśli istnieje jakieś ryzyko związane z bawieniem się nimi, to musimy być poinformowani o tym ryzyku (np. dla dzieci w wieku powyżej 8 lat lub tylko pod opieką dorosłych).

Konsument jest ważnym podmiotem gospodarczym. Kupując towary i usługi, ma prawo oczekiwać jakości odpowiadającej cenie, którą płaci. Ochronie naszych interesów ekonomicznych służą też przepisy zakazujące stosowania czynów nieuczciwej konkurencji oraz narzucania niekorzystnych warunków umów. Żaden producent nie może nas wprowadzać w błąd co do charakterystyki produktu. Jeśli reklama mówi, że jogurt zawiera kawałki poziomek, a w rzeczywistości są to truskawki – naraża to konsumenta na podjęcie błędnej decyzji. Z kolei umowa z bankiem musi równoważyć prawa i obowiązki stron - jeśli bank ma prawo wypowiedzieć umowę z określonego powodu, takie samo prawo musi mieć konsument.

Rzetelna informacja o cechach i cenach towarów i usług oraz o sposobach ich użytkowania jest dla konsumentów niezbędna. Taka informacja ma nam pomóc w dokonaniu świadomego wyboru. Dobrym przykładem może tu być obowiązek informowania o cenie w sposób, który umożliwia jej porównanie z innymi cenami. Na przykład, instytucje finansowe takie jak banki lub firmy pożyczkowe mają obowiązek informowania o tzw. rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania (RRSO), która w stosunku rocznym w procentach wyraża ponoszony przez konsumenta całkowity koszt kredytu. Dzięki temu jesteśmy w stanie porównać konkurencyjne oferty kredytowe.

Konsumenci mają także prawo do edukacji. Aby móc dobrze skorzystać z dostępnych informacji, konsumentowi potrzebna jest określona wiedza.

Gdzie szukać pomocy?

Ważna jest także praktyczna możliwość egzekwowania swoich konsumenckich praw, czyli dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz pomocy w przypadku sporu z przedsiębiorcą. W Polsce istnieją instytucje, które świadczą tego typu pomoc np. powiatowi/miejscy rzecznicy konsumentów czy organizacje konsumenckie. Pomoc możemy uzyskać telefonicznie, mailowo lub osobiście udając się na spotkanie z prawnikiem. Niestety nie zawsze wiemy do kogo udać się po pomoc w konsumenckiej sprawie (o tym więcej w kolejnych artykułach).

Na koniec chciałbym przytoczyć bodaj najbardziej znany konsumencki cytat, czyli słowa Johna F. Kennedy’ego z 1962 r.: “Konsumenci, to z definicji, my wszyscy. Jest to największa grupa ekonomiczna, mająca wpływ i równocześnie poddana wpływom niemal każdej publicznej i prywatnej decyzji ekonomicznej. Mimo to jest to jedyna ważna grupa (…), której opinie są rzadko brane pod uwagę.”

Nasze opinie mogą być częściej brane pod uwagę, jeśli będziemy bardziej aktywni w ich wyrażaniu. Na tym polega nasze prawo do reprezentacji. Możemy się swobodnie zrzeszać, działać w organizacjach konsumenckich lub wspierać je np. jako wolontariusze lub członkowie. Możemy lepiej poznawać swoje prawa i wzajemnie się o nich informować lub wspólnie ich dochodzić, jeśli jest taka potrzeba. Do tego będę zachęcał w kolejnych artykułach.

Źródło zdjęcia: iStockphoto.com