Jak podejmujemy decyzje finansowe

[#1]

Każdego dnia podejmujemy dziesiątki decyzji i nawet te z pozoru błahe „W co się ubrać?”, „Gdzie zjeść lunch?” - bezpośrednio lub pośrednio - wiążą się z finansami. Zarabianie, wydawanie, inwestowanie czy oszczędzanie jest elementem codziennego życia i wpływa na wiele spraw: styl życia, rozwój osobisty, a nawet codzienność i przyszłość bliskich. W praktyce bowiem trudno rozdzielić sferę podejmowania kluczowych decyzji życiowych od kwestii finansowych.

Zdolność dokonywania wyborów jest jedną z najważniejszych życiowych umiejętności. Właściwa ocena sytuacji i wybór najlepszej z możliwych opcji to warunki, które w przeszłości umożliwiały przetrwanie, a dziś, zapewniają komfort życia. Podobnie jak w przypadku innych kwestii, w obszarze finansów kierujemy się bardzo różnymi przesłankami, a nawet impulsami, z czego często nie zdajemy sobie sprawy. Na nasze wybory wpływ ma przede wszystkim poziom wiedzy, wyobrażenia, opinie innych oraz dostęp do informacji. To sprawia, że niektórym z nas łatwiej korzystać z tej zdolności, łatwiej podejmują decyzje i nawet jeśli nie są one do końca dobre, potrafią wyciągnąć wnioski.  U innych natomiast do głosu dochodzą dziesiątki dylematów i wątpliwości, niezdecydowanie i w rezultacie brak decyzji, czyli rozwiązanie najmniej korzystne – nawet w przypadku wydatków. „Nie wydam” nie jest bowiem równoznaczne z „zaoszczędzę”.

Co wpływa na umiejętność podejmowania decyzji?

Wcześniejsze doświadczenia. Większość osób, które nie boją się stanąć przed wyborami i śmiało ich dokonuje, ma dobre doświadczenia z przeszłości. Nie raz przekonały się, że potrafią być skuteczne, a jeśli nawet zdarzyło im się być mniej skutecznymi, nie były z tego powodu karane.

Wiedza o potrzebach swoich i bliskich. Trudno dokonać wyborów, nie wiedząc tak naprawdę, czego się chce. Dzieje się tak zazwyczaj wtedy, gdy większość dokonywanych wcześniej wyborów była zdominowana przez opinie i naciski otoczenia. Jeśli trwało niezmiennie od najmłodszych lat, to szanse na to, by wyrobić w sobie umiejętność decydowania, a także nazywania swoich potrzeb i oczekiwań, były znikome.

Zdolność do kompromisów. Nierzadko między zamiarami i marzeniami a możliwościami istnieje przepaść. Dlatego o powodzeniu w dokonaniu właściwego wyboru decyduje często umiejętność poszukiwania rozwiązań pośrednich. Takich, które być może nie będą realizacją wytyczonego na początku celu w stu procentach, ale pozwolą zbliżyć się do niego i z czasem dążyć do osiągania kolejnych etapów.

Budowanie hierarchii ważności. Warto zadać sobie pytanie nie o to, co jest dla mnie najlepsze, lecz o to: co w tym momencie jest dla mnie najważniejsze? Sprawdzono, że wprowadzenie takiego porządku zmniejsza stres, który zaburza podejmowanie rozsądnych decyzji i rozwija umiejętność strategicznego myślenia.

Poczucie niezależności. Jak pokazują badania, osoby o poczuciu większej wewnętrznej kontroli i panowania nad swoim losem odnoszą więcej sukcesów i odnosi się to także do spraw materialnych: mają wyższe dochody, więcej dóbr i oszczędności. Podejmowanie świadomych i przemyślanych decyzji  finansowych, pozwala im na kontrolowanie domowego budżetu, umiejętne gospodarowanie posiadanymi środkami. To z kolei pozwala na życie bez stresu i podejmowanie bez presji kolejnych decyzji.

Efekt domina

Pieniądze szczęścia nie dają, ale poczucie kontroli nad nimi – zdaniem psychologów – jest dla większości ludzi gwarancją bezpieczeństwa i pozwala spokojniej planować przyszłość. Mając ten komfort łatwiej podejmować decyzje niefinansowe: dokąd pojechać na urlop, gdzie mieszkać, jak pokierować edukacją czy karierą. Każda decyzja dotycząca finansów osobistych może mieć, i z reguły ma, wpływ na kolejne podejmowane decyzje, pozornie  nie związane z pieniędzmi. I zazwyczaj ten wpływ jest odczuwalny przez dłuższy czas. Pochopnie wzięta pożyczka, na przykład pod wpływem sugestywnej reklamy, może okazać się zbyt dużym obciążeniem dla całego gospodarstwa domowego i zmusza do weryfikowania wcześniejszych planów lub dostosowania ich do nagle ograniczonych możliwości.

Teoria kontra praktyka

Według różnych danych, zaledwie kilka procent  z nas odkłada środki z myślą o emeryturze, chociaż konieczność inwestowania na jesień życia dostrzega niemal 90% dorosłych. A jeśli już oszczędzamy,  to z reguły wybieramy najprostsze rozwiązania, bez szukania bardziej korzystnych i perspektywicznych możliwości. Finansowe decyzje podejmujemy zwykle wtedy, gdy pojawia się taka konieczność: remont mieszkania, wymiana samochodu, perspektywa wyjazdu na urlop. Bardzo rzadko  przemyślane decyzje są długoterminowym planem, trwającym dłużej niż kilka miesięcy, niezależnym od zdarzeń losowych czy aktualnych życiowych potrzeb. Rzadko korzystamy z porad ekspertów, podejmujemy decyzje sami, jeśli już się kogoś radzimy, to raczej bliskich, co również nie jest najlepszym rozwiązaniem; każdy poza wiedzą, ma własne doświadczenia, które wpływają na obiektywizm. Mamy też swoje przyzwyczajenia, a w dobie szybko zmieniających się i coraz nowocześniejszych produktów czy technologii, podejście „Wybieram, to co zawsze” może zamykać możliwości lepszego zarządzania swoimi finansami.

Fot. Fotolia